Cizre İlçesinin İsmi Nereden Geliyor? Tarihin Derinliklerine Yolculuk

Cizre, binlerce yıllık geçmişi ve zengin tarihiyle Şırnak'ın dikkat çeken ilçelerinden biri. İlçenin ismi ve bu ismin kökeni, hem yerel halk hem de tarih meraklıları için her zaman ilgi çekici bir konu olmuştur. Peki, Cizre adının nereden geldiğini hiç merak ettiniz mi? İşte Milattan Önceye kadar uzanan tarihiyle Cizre'nin isim hikayesi.

Cizre'nin Kürtçe ve Türkçe Adları

Cizre, Kürtçe'de Cizîra veya Cizîra Botan olarak bilinirken, Türkçe'de "Botan Adası" anlamına gelir. Bu isim, bölgenin coğrafi özellikleriyle yakından ilişkilidir. Tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Cizre, farklı isimlerle de anılmıştır.

Tarihi Kaynaklarda Cizre’nin İsmi

Cizre’nin isim kökeni, tarih boyunca birçok dilde farklı şekillerde kaydedilmiştir. İşte önemli tarihî kaynaklarda geçen isimler:

• Ahmed Vefik Paşa’nın 1876 Tarihli Lehce-i Osmani Eseri
  Bu eserde "Bohtan" ismiyle anılan Cizre, bu adla Botan bölgesine işaret eder.
• Ebü'l-Ferec İbnü'l-İbri’nin Tarihu Muhtasari'd-Düvel Eseri (1200'ler)
  Bu Süryanice eser, Cizre'yi "Gzartâ d'Beth Zabdaï" olarak adlandırmıştır. "Gzartâ" kelimesi "ada" anlamına gelir ve bölgenin Zabdai yurdu adası olarak tanımlandığını gösterir.
• İbn Hurdazbih’in 870 Tarihli Kitâbu'l-Masâlik ve'l-Mamâlik Eseri
  Süryanice kökenli “Beth Zabdai” ismi bu eserde de geçer. Günümüzde bu adın Cizre sınırlarındaki Katran köyü ile ilişkilendirildiği bilinmektedir. Ayrıca, "Beth Zabdai" bir manastır adı olarak da kullanılmıştır.

Arap ve İslam Dünyasında Cizre’nin Adı

• Mesudî’nin Muruc Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar) Eseri (1841)
  Cizre, bu eserde "Cezîre-İ İbn Ömer" adıyla geçmektedir. Türkçe çevirisi "Ömeroğlu Adası" olan bu isim, bölgeye İslam fetihleri sonrasında verilmiştir.
• Hasan B. Ömer b. Hattâb et-Tağlibî’nin İmar Çalışmaları
  Şehir, İslamiyet döneminde imar edilip sınırları çizilmiştir. Bu dönemdeki adı, şehri inşa eden Hasan B. Ömer'e atfen verilmiştir.

Roma ve Bizans Döneminde Cizre

• Ammianus Marcellinus ve Roma Kaynakları (MS 322-400)
  Roma İmparatoru Augustus'un yazdığı "Res Gestae Divi Augusti" eserinde Cizre, "Bezabde" olarak geçer. Bu isim, bölgenin doğu Roma sınırındaki kale şehirlerinden biri olduğunu göstermektedir.

Cizre’nin Modern Dönemdeki İsmi

Arapça'da "Cezire" kelimesi "ada" anlamına gelir. Dicle Nehri'nin kıvrılarak oluşturduğu coğrafi şekil, bölgeye bu ismin verilmesinde etkili olmuştur. Cumhuriyet döneminde bu isim küçük bir değişiklikle "Cizre" haline getirilmiştir ve günümüzde kullanılmaktadır.