Dünya üzerinde sizi iliklerinize kadar donduracak pek çok yer var. Peki şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklık kaç derece ve nerede ölçüldü?
Genel olarak, Dünya'nın ortalama sıcaklığı eksi 25 ile artı 45 derece arasında değişiyor. Öte yandan Merkür'de gündüz sıcaklıkları 430 dereceye kadar yükseliyor, geceleri ise eksi 180’e kadar düşüyor.
Merkür kadar olmasa da Dünya'da da ekstrem durumlar yaşanabiliyor. İşte gezegenimizde şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklıklardan bazıları…
Dünya üzerindeki en soğuk yer: Doğu Antarktika Platosu
Antarktika'nın doğusundaki bu buzlu platoda sıcaklık eksi 98’e kadar düşerek burayı Dünya'daki en soğuk yer hâline getiriyor.
Araştırmacılar daha önce eksi 93 derece olarak bilinen Antarktika Buz tabakasından alınan uydu verilerini yeniden inceledi. Geophysical Research Letters dergisinde yayınlanan yeni analizler sıcaklıkların aslında daha da düşük seviyelere ulaştığını gösteriyor.
Bu soğuk havalara neden olan faktörlerin açık hava koşulları ve aşırı kuru hava olduğu belirtiliyor. Zira nem havadaki ısıyı hapsedebiliyor. Sıcaklığın eksi 93 dereceye düşmesi için bu iki koşulun da birkaç gün boyunca devam etmesi gerekiyor.
Colorado-Boulder Üniversitesi Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi'nden Ted Scambos yaptığı açıklamada, bunun Dünya yüzeyinin ne kadar soğuyabileceğinin alt sınırı gibi göründüğünü söylüyor.
Doğu Antarktika Platosu'ndan önce kaydedilen en düşük sıcaklık Vostok’taydı
10 Ağustos 2010'da Doğu Antarktika Platosu'nun rekor kıran düşük sıcaklık değerleri ölçülmeden önce 1.301 kilometre uzaklıkta bulunan Vostok Araştırma İstasyonu, en düşük sıcaklıklar konusunda dünya rekorunu elinde bulunduruyordu. Güney yarımkürede yaz mevsiminin yaşandığı 21 Temmuz 1983 tarihinde 10 gün boyunca hava durumu verileri eksi 89,2 derece olarak kaydedilmişti.
Sıcaklıkların bu kadar düşük olması için iklim koşullarının soğuk hava için ideal olması gerekiyordu. 2009'da araştırmacılar, bir soğuk hava kütlesinin Güney Okyanusu'ndan gelen nispeten sıcak havanın karışmasını önleyerek istasyonu buzlu bir hava girdabı içinde hapsettiğini keşfetti.
‘Vostok doğru koşullarda eksi 96 C olabilir’
Journal of Geophysical Research dergisinde yayınlanan çalışmalarında araştırmacılar, doğru koşullarda Vostok İstasyonu'nda havanın daha da soğuyabileceğini ve eksi 96 ile rekor düşük sıcaklığa ulaşılabileceğini belirtmişti.
Kalıcı yerleşim alanı olan en soğuk yer: Oymyakon
Doğu Sibirya'da bulunan Oymyakon köyü, Dünya'da yerleşim olan en soğuk yer olarak biliniyor. Yakınlardaki bir termal kaynak nedeniyle köyün adı ‘donmayan su’ anlamına geliyor. Şehir eskiden sürülerini su için kaynağa getiren ren geyiği çobanlarının uğrak yeriydi.
Oymyakon'da ortalama kış sıcaklıkları eksi 50 derece civarında. Kentin kayıtlara geçen en soğuk günü ise sıcaklıkların eksi 71,2 dereceye düştüğü 1924 yılıydı.
Kuzey yarımkürede kaydedilen en düşük sıcaklık: Klinck Hava İstasyonu
Kuzey Kutup Dairesi'nin kalbinde, Grönland buz tabakasının ortasındaki bir meteoroloji istasyonu 22 Aralık 1991'de kuzey yarımküredeki en düşük sıcaklığı kaydetti. O gün Klinck Meteoroloji İstasyonu’ndaki sıcaklık eski 69.6 dereceye kadar düştü.
Klinck Meteoroloji İstasyonu, 3.105 metre yükseklikte, Grönland'ın en yüksek noktası olan Gunnbjørn Dağı'na yakın bir konumda bulunuyor. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) için çalışan araştırmacılar, 2007 yılında oluşturulan 30 yıllık bir arşivi incelerken rekor düşük sıcaklığı fark etti. WMO araştırmacıları söz konusu bulgularını Eylül 2020'de Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society dergisinde yayınladı.
Bu, Kuzey Yarımküre'de şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklık için önceki rekoru eksi 2 derece ile geçti. Klinck'ten önce rekor düşük sıcaklık, Şubat 1892'de Verkhoyansk'ta ve Ocak 1933'te Oymyakon'da kaydedilen eksi 67,8 dereceydi. Her iki bölge de Rusya'da yer alıyor.
Dünyanın en soğuk şehri: Yakutsk
Dünyada çok soğuk şehir var fakat Yakutsk içlerindeki en soğuk olanı. Sibirya’da bulunan kent, 18 Ocak 2023'te sıcaklıkların eksi 62,2 dereceye düşmesiyle yeni bir rekor kırdı, yani yaklaşık son 20 yılın en soğuk havası.
Kuzey Kutup Dairesi'nin sadece 450 km güneyinde yer alan Yakutsk, aynı zamanda kalıcı olarak donmuş toprak yani permafrost üzerine kurulmuş en büyük şehir. Yakutsk'ta şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklık 25 Şubat 1891'de eksi 64,4 derece olarak ölçülmüş.
250 bin nüfuslu şehir, Lena Nehri'nin batı kıyısında, deniz seviyesinden 95 metre yükseklikte yer alıyor. Rusya’da bulunan Kuzey-Doğu Federal Üniversitesi'ne göre, şehir kış aylarında buzlu bir ‘yerleşim’ sisiyle örtülüyor. Soğuk koşullarda insanlardan, arabalardan ve evlerden gelen sıcak hava yükselemediği için bu sisi oluşturuyor.
Bir bilenden hayat kurtaran tavsiye: ‘Lahana gibi kat kat giyinin’
Peki yerel halk soğukla nasıl başa çıkıyor? Kat kat giyinerek. Çok fazla kat giyinerek… Yerel bir şehir sakini CNN’e şu tavsiyeyi verdi: “Sıcak tutacak şekilde kalın giyinin. Kat kat, lahana gibi.”
ABD'de ölçülen en düşük sıcaklık: Prospect Creek Kampı
23 Ocak 1971'de Alaska'da şimdiye kadarki en düşük sıcaklık kaydedildi: Eksi 62,2 derece. O tarihte ayın tamamı oldukça soğuk geçmiş, ortalama sıcaklık eksi 35,4 derece olarak ölçülmüştü.
Bu ölçüm 20 Ocak 1954'te Montana'da gerçekleşen Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 56,5 derece en düşük sıcaklık rekorunu geride bıraktı.
Şubat 2022'de iklim bilimci ve iklim blog yazarı Brian Brettschneider, Alaska'nın kuzeyindeki Howard Geçidi'nde hissedilen sıcaklığın eksi 68 dereceye düştüğüyle alakalı bir tweet attı. ‘Hissedilen’ sıcaklık aynı zamanda ‘rüzgar soğuğu’ olarak da bilinir ve sıcaklığın yanı sıra rüzgar hızı da hesaba katıldığında cildimizde nasıl hissedildiğini ifade eder.
Yine Alaska'da bulunan 6 milyon dönümlük (2,4 milyon hektar) Denali Ulusal Parkı'nda da donduran sıcaklıklar görülmüştü. Şubat 1999'da Denali Ulusal Parkı'nın merkezindeki sıcaklık eksi 47 derece ile rekor seviyeye ulaşmıştı. Parkın günlük sıcaklık kayıtları 1925 yılına kadar gidiyor.
Denali, Kuzey Amerika'nın en yüksek dağı. Tüm yıl boyunca buz ve karla kaplı olan zirvesinde rüzgârın yönünü ve hızını; ayrıca nem, sıcaklık ve barometrik basıncı kaydeden otomatik bir meteoroloji istasyonu var. Bu kayıtlara göre Denali'nin zirvesindeki sıcaklıklar ise eksi 51 dereceye kadar düşebiliyor.
‘Aşırı soğuklardan öğreneceğimiz çok şey var’
Bilim insanları, Dünya sistemini bir bütün olarak daha iyi anlamak için ekstrem sıcaklık değişimlerini inceliyor. Özellikle ölçülen aşırı soğuklar, bilim insanlarının iklimin, şu anda genel olarak daha yüksek sıcaklıklara doğru nasıl bir eğilim gösterdiğini anlamalarına yardımcı olabilir.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nde iklim bilimci olan Howard Diamond, Live Science'a verdiği demeçte, “Aşırı soğuk yerlerden iklim değişikliği hakkında öğrenecek çok şeyimiz olduğuna inanıyorum” diyor.
Dünya'nın ne kadar soğuyabileceğini bilmek, bilim insanlarının anormal sıcaklık dönemlerini takip etmelerini sağlıyor. Diamond, “Hava değişkenliği hayatın bir gerçeği olduğu için bölgelerin soğuyabilmesi ve ölçülen bu düşük sıcaklıklar; iklim değişikliği tehdidinin sürdüğü ve gezegenin ısınmaya devam ettiği gerçeğini ortadan kaldırmıyor” diyor.