Cizre’nin ortasından geçen Dicle Nehri'nin kenarındaki kaleden başlayıp Asri Mezarlığı’na kadar uzanan ve Gutiler tarafından yapılan 3 bin metre uzunluğundaki tarihi surlar zaman meydan okuyor.
Med, Pers, Roma, Sasani, Abbasi ve Mervani gibi birçok devlete ev sahipliği yapan surlarda bulunan iki kapı dışında da 3’üncü kapı, milattan sonra 226 yılında Cizre Kalesi içinde Sasani Kralı Erdeşêr Babakan tarafından yapıldığı ve adına da "Deriyê Şêr" denildiği belirtiliyor.
Görkemli süslemeler ve beyaz kireç taşlarının yanı sıra bölgenin jeolojik yapısına uygun kara bazalt taşlarının kullanıldığı 15 metre yüksekliğindeki surların dış cephesi, eni 3 metreyi bulan yontma taş ve düzgün kesme bazalt bloklardan yapılı. 8 burçtan oluşan surların 5’i güneyde 2’si kuzeyde biri ise doğu surlarının üstünde kurulu.
Kültürel kimlik, sahip olunan değerler ve bölge turizmi açısından çok önemli bir konuma sahip olan 6 bin yıllık surların üzerine son 50 yılda yapı inşa edilirken, büyük bölümü de ilgisizlikten ya yıkıldı ya da toprak altında kaldı.
Cizre Surları Guti İmparatorluğu döneminde yapılmıştır. Hz.Nuh (A.S) Tufanından sonra Nuh Peygamberin Cizre de yattığını ve Nuh Gemisinin Cudi Dağında durduğunu ispat etmek üzere,CizreSurları “Gemi” şeklinde yaptırılmıştır. Nuh Nebi Camii nin 25 metre batısında bulunan Tor Kapısı, Deşt Köprüsünün 25 metre yakınındaki Deşt Kapısı geminin küreklerini gösterir.
Surun tamamı siyah bazalt taştan yaptırılmıştır.Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığınca Cizre surları tescil edilmiş olduklarından, onarıma peyderpey geçilmiştir. Sur, zamanla savaşlarla yıkılmış Asurlular, Babilliler, Medler, Emevi ve Abbasiler dönemlerinde onarılmıştır.
İslam döneminde Kuran-ı Kerim in tamamı surlara yazdırılmıştır.
Sasani Hükümdarı Erdeşir Babekan (M.Ö..241-226) döneminde Cizre Sarayburnu kapısı
Yaptırılıp, aslanlar ve kitabe konulmuştur. Nehirden Şırnak ve yaylalara burdan gidilirdi. Surun üzerinde çok sayıda burç bulunmaktadır.
Dikdörtgen şeklindeki Belek Burcunu Cizre Beyi Şeref bin Muhammed bir Hanabdal yaptırmıştır.