Şırnak Siirt’e, Adıyaman Malatya’ya, Muş Bitlis’e Bağlıydı

Mücadele Gazetesi’nden Remziye Çelik’in haberine göre, 1927 Tarihli Türkiye İlçeler Haritası, Doğu ve Güneydoğu bölgesinde bulunan Adıyaman, Malatya, Şırnak, Siirt, Muş ve Bitlis’in geçmişteki ilçe yapısını ve günümüzle arasındaki farkları gözler önüne seriyor. 1927 Umumi Nüfus Tahriri’ne dayanan haritada Adıyaman’ın Malatya’ya, Şırnak’ın Siirt’e, Muş'un ise Bitlis’e bağlı olduğu görülüyor.

ŞIRNAK SİİRT’E BAĞLI BİR İLÇEYDİ
Yine Güneydoğu bölgesinde yer alan ve günümüzde il olan Şırnak, 1877'de Merkez Kaza, Eruh, Şirvan, Rızyan ve Sason'dan oluşan Siirt Sancağı, Diyarbekir Vilayeti'ne bağlıydı. Siirt, bu yönetsel durumunu 1880'de de korudu.1892 Devlet Salnamesi, Siirt Sancağı'nın Diyarbekir Vilayeti'nden ayrılarak, Bitlis Vilayeti'ne bağlandığını ifade etmektedir. Önceleri Nuh'un Şehri anlamına gelen “Şehr-i Nuh” adı verilen Şırnak’ın adı zamanla değişerek “Şernah”, “Şırnek” ve günümüzde de “Şırnak” halini almıştır. 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Siirt’ten ayrılarak Türkiye'nin 73. ili olmuştur. Şırnak 2024 nüfusu, tahmini verilere göre 580 bin 733’tür.

ADIYAMAN MALATYA’DAN NE ZAMAN AYRILDI?
Günümüzde Güneydoğu’nun illeri arasında bulunan Adıyaman, bir zamanlar Malatya’ya bağlı bir ilçeydi. Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski idari yapısı korunarak Malatya`ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 Aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı Kanunla Malatya`dan ayrılarak müstakil il haline gelmiştir. Bir rivayete göre, Adıyaman şehrini doğu, batı ve güney yönlerinde derin vadiler çevirmiştir. Bu vadilerin yamaçları zengin meyve ağaçları ile kaplı olduğu gibi, şehrin çevresinin de meyve ağaçlarıyla kaplanmış olmasından dolayı güzel vadi anlamında olan “Vadi-i Leman” (Güzel vadi) kelimesinin söylenişi zamanla değişmiş ve halk arasında “Adıyaman” şekline dönüşmüştür. TÜİK 2023 sonu verilerine göre Adıyaman’ın nüfusu 604 bin 978'dir.

MUŞ, ERZURUM VE BİTLİS’E BAĞLANDI
Doğu Anadolu bölgesinde yer alan Muş, 1929 yılında Bitlis vilayetinden ayrılarak kurulan ilin merkezi haline gelmiştir. Muş, coğrafi açıdan Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Murat-Van Bölümü içerisinde yer alır. Bitlis hanlığının ortadan kalkmasından sonra Muş Erzurum eyaletine bağlı sancağın merkezi olurken, Bitlis de Muş'a bağlandı. 1700 yılları sonrasında Muş ve çevresinde bir nevi babadan oğula geçen yerel paşalık vardı. İlk çağda Muş'u da içine alan bölgeye “Taronitit” deniyordu. Bu bölgenin merkezi durumundaki Muşun adı da kimlik kaynaklarda “Taron” olarak geçmektedir. Aynı kelime, islam çağlarında “Taron” olarak kullanılmıştır. Solhan, Kulp ve Hınıs ile de sınırdaştır. Muş, 1929 yılında Bitlis vilayetinden ayrılarak kurulan ilin merkezi haline gelmiştir. TÜİK son verilerine göre, Muş’un nüfusu 411 bin 117'dir.