Cizre İlçesinin İsmi Nereden Geliyor: İşte Binlerce Yıllık Tarih

Cizre ilçesi, Kürtçe adı ile Cizîra veya Cizîra Botan, Türkçe “Botan Adası”

*1876 yılına ait Ahmed Vefik Paşa’nın Lehce-i Osmani, “Bohtan” ismi geçmektedir.

*1200’li yıllara ait dönemin tarihçi, felsefeci şair olan Ebü'l-Ferec İbnü'l-İbri’nin Tarihu Muhtasari'd-Düvel eserlerinde “Gzartâ d'Beth Zabdaï” Süryanice “gzartâ” “Zabdai-yurdu adası" olarak geçmektedir.

*Fars coğrafyacı İbn Hurdazbih’in 870 yılına ait Arapça olan Kitâbu'l-Masâlik ve'l-Mamâlik (Yollar ve Ülkeler) adlı eserinde Süryanice olan “ beth zabdai” "Zabdai yurdu" ismi geçmektedir. Süryanilerce konulan bu isim günümüzde Cizre sınırları içerisindeki Katran köyü olduğu bilinmektedir. “Beth Zabdai” bir manastır ismi olarak da geçmektedir.

*Bağdatlı Coğrafyacı Mesudî tarafından 1841 yılında yazılan Muruc Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar) adlı eserinde Arapça “Cezîre-İ İbn Ömer” Türkçe çevirisi ile "Ömeroğlu adası" isimleri geçmektedir. Cizre'nin ilk İslam fetihleri öncesinde Sasani ve Bizans mücadelesinin önemli duraklarından birini oluşturduğu bilinmektedir. Cezîre adıyla anılan şehir sonraları Cezîre-i İbn Ömer ismini almıştır. Şehri imar eden ve sınırlarını çizen Hasan B. Ömer b. Hattâb et-Tağlibî tarafından kurulduğu ve ismini buradan aldığı kayıtlarda geçmektedir.

*Milattan sonra 322-400 yıllarda yaşayan tarihçi Ammianus Marcellinus’un eserlerinde ve Roma İmparatoru Augustus'un yazdığı Res Gestae Divi Augusti eserlerinde 378 yılına ait Yunanca kaynakta “Bezabde” ismi geçmektedir. Tarih kayıtlarında “Bezabde” doğu Roma sınırında bir kale şehri olarak geçmektedir.

* “Cezire” Arapça'da "ada" anlamına gelir, Dicle nehri burada kıvrılıp bir su adası gibi bir alan oluşturduğundan adaya benzetilmiştir. Cumhuriyet döneminde küçük bir düzeltmeyle Cizre olarak değiştirilmiştir.